Mastocytoma to jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów skóry u psów. Choroba ta, choć brzmi groźnie, przy odpowiednim rozpoznaniu i leczeniu daje szanse na długie życie pupila. Dla właścicieli psów kluczowa jest wiedza o objawach, możliwościach diagnostycznych i terapeutycznych. W tym artykule przybliżymy najważniejsze informacje dotyczące mastocytomy u psów – od pierwszych symptomów, przez diagnozę, po metody leczenia i rokowania.

Czym jest mastocytoma u psa?

Mastocytoma (guz z komórek tucznych) to nowotwór wywodzący się z komórek tucznych (mastocytów), które są częścią układu odpornościowego. Komórki te zawierają ziarnistości wypełnione histaminą i innymi substancjami biorącymi udział w reakcjach zapalnych i alergicznych.

Mastocytoma stanowi 16-21% wszystkich nowotworów skóry u psów, co czyni ją jednym z najczęstszych nowotworów skórnych u tego gatunku.

Choroba może występować u psów w każdym wieku, jednak najczęściej dotyka zwierzęta starsze, między 8. a 10. rokiem życia. Niektóre rasy są szczególnie narażone na rozwój tego nowotworu, co może wskazywać na genetyczne podłoże choroby. Do ras predysponowanych należą:

• Boksery
• Labradory
• Mopsy
• Buldogi
• Boston terriery
• Beagle
• Golden retrievery

Mastocytoma może pojawić się na dowolnej części ciała psa, jednak najczęściej występuje na tułowiu, kończynach i w okolicach narządów płciowych.

Objawy mastocytomy u psa

Rozpoznanie mastocytomy bywa trudne, ponieważ zmiany mogą przypominać inne schorzenia skórne. Właściciele powinni zwrócić szczególną uwagę na następujące objawy:

• Pojedyncza lub mnogie narośle na skórze
• Guzki o różnej wielkości (od kilku milimetrów do kilku centymetrów)
• Zmiany mogą być miękkie lub twarde
• Guzki mogą być wyraźnie odgraniczone lub naciekające okoliczne tkanki
• Zaczerwienienie i obrzęk wokół zmiany
• Owrzodzenia i krwawienia z guza
• Świąd i dyskomfort w miejscu zmiany

Charakterystyczną cechą mastocytomy jest tzw. objaw Dariera – po potarciu guza może on nagle zwiększyć swoją objętość, zaczerwienić się i swędzieć. Jest to wynik uwolnienia histaminy z komórek tucznych i stanowi ważną wskazówkę diagnostyczną dla lekarza weterynarii.

W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe:

• Wymioty
• Biegunka
• Utrata apetytu
• Osłabienie
• Powiększenie węzłów chłonnych

Diagnostyka mastocytomy

Wczesne rozpoznanie mastocytomy ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia i dalszych rokowań. Proces diagnostyczny jest wieloetapowy i obejmuje różne metody badawcze.

Badanie cytologiczne

Pierwszym krokiem jest zazwyczaj biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC). Polega ona na pobraniu komórek z guza za pomocą cienkiej igły i ich mikroskopowej ocenie. Badanie to jest stosunkowo proste, mało inwazyjne i może być wykonane podczas rutynowej wizyty u weterynarza. Dzięki niemu można szybko potwierdzić, czy mamy do czynienia z mastocytomą, co pozwala na zaplanowanie dalszego postępowania.

Badanie histopatologiczne

Pełna ocena guza wymaga badania histopatologicznego, które pozwala określić stopień złośliwości nowotworu. Stopień złośliwości jest najważniejszym czynnikiem prognostycznym i ma decydujący wpływ na wybór metody leczenia. Mastocytomę klasyfikuje się według dwóch systemów:

1. Klasyfikacja Patnaika (3-stopniowa):
– Stopień I – guzy dobrze zróżnicowane, o niskiej złośliwości
– Stopień II – guzy pośrednio zróżnicowane
– Stopień III – guzy słabo zróżnicowane, o wysokiej złośliwości

2. Nowsza klasyfikacja Kiupela (2-stopniowa):
– Niski stopień złośliwości
– Wysoki stopień złośliwości

Badania dodatkowe

W celu oceny stopnia zaawansowania choroby i wykluczenia przerzutów wykonuje się:

• USG jamy brzusznej (ocena wątroby, śledziony, węzłów chłonnych)
• RTG klatki piersiowej (wykluczenie przerzutów do płuc)
• Badanie szpiku kostnego (w zaawansowanych przypadkach)
• Badania krwi i biochemiczne (ocena ogólnego stanu zdrowia psa)

Leczenie mastocytomy u psa

Metody leczenia mastocytomy zależą od stopnia zaawansowania choroby, lokalizacji guza oraz ogólnego stanu zdrowia psa. Skuteczna terapia często wymaga połączenia różnych metod leczenia.

Leczenie chirurgiczne

Chirurgiczne usunięcie guza jest podstawową metodą leczenia mastocytomy. Zabieg polega na wycięciu zmiany z szerokim marginesem zdrowych tkanek (zwykle 2-3 cm wokół guza). W przypadku guzów o niskim stopniu złośliwości, całkowite usunięcie może prowadzić do wyleczenia.

Badania pokazują, że około 84% psów z mastocytomą I stopnia i 44% z II stopniem wg klasyfikacji Patnaika zostaje wyleczonych wyłącznie poprzez zabieg chirurgiczny.

Operacja wymaga doświadczonego chirurga, szczególnie gdy guz znajduje się w trudno dostępnych miejscach. Po zabiegu wycięty materiał zawsze powinien zostać przesłany do badania histopatologicznego, które potwierdzi czy guz został usunięty w całości.

Radioterapia

Radioterapia jest stosowana jako uzupełnienie leczenia chirurgicznego, szczególnie gdy:

• Nie można usunąć guza z odpowiednim marginesem
• Badanie histopatologiczne wykazało obecność komórek nowotworowych w marginesie wycięcia
• Guz jest zlokalizowany w miejscu uniemożliwiającym radykalne wycięcie

Ta metoda wykorzystuje promieniowanie jonizujące do niszczenia pozostałych komórek nowotworowych, minimalizując jednocześnie uszkodzenie zdrowych tkanek. Leczenie zwykle wymaga kilku sesji rozłożonych w czasie.

Chemioterapia

Chemioterapia jest zalecana w przypadkach:

• Mastocytomy wysokiego stopnia złośliwości
• Guzów, których nie można usunąć chirurgicznie
• Obecności przerzutów
• Nawrotów choroby

Najczęściej stosowane leki to:

• Winkrystyna
• Lomustyna
• Prednizon (kortykosteroid)

Psy zazwyczaj lepiej znoszą chemioterapię niż ludzie – rzadziej występują u nich nudności, wymioty czy wypadanie sierści. Leczenie jest prowadzone w cyklach, a jego długość zależy od odpowiedzi organizmu na terapię.

Terapie celowane

Nowsze metody leczenia obejmują inhibitory kinazy tyrozynowej, takie jak masitinib (Masivet) i toceranib (Palladia). Leki te blokują specyficzne szlaki sygnałowe w komórkach nowotworowych, hamując ich wzrost i podziały. Terapie celowane stanowią przełom w leczeniu zaawansowanych przypadków mastocytomy, oferując nową nadzieję dla psów, u których tradycyjne metody leczenia okazały się nieskuteczne.

Leczenie wspomagające

Dodatkowo stosuje się leki łagodzące objawy związane z uwalnianiem histaminy:

• Antagonisty receptora H1 (np. difenhydramina) – zmniejszające świąd i zaczerwienienie
• Antagonisty receptora H2 (np. ranitydyna) – chroniące układ pokarmowy
• Inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol) – zapobiegające owrzodzeniom żołądka

Rokowania w mastocytomie u psa

Prognozy dla psów z mastocytomą zależą od wielu czynników i mogą się znacząco różnić w poszczególnych przypadkach.

Czynniki wpływające na rokowanie

• Stopień złośliwości guza – najważniejszy czynnik prognostyczny
• Lokalizacja guza (guzy w okolicach narządów płciowych, jamy ustnej i palców mają gorsze rokowanie)
• Obecność przerzutów
• Szybkość wzrostu guza
• Mnogie guzy vs pojedyncza zmiana
• Rasa psa (boksery często mają guzy o niższym stopniu złośliwości)
• Wiek psa
• Obecność objawów ogólnoustrojowych

Przewidywany czas przeżycia

• Mastocytoma I stopnia (wg Patnaika) lub niskiego stopnia (wg Kiupela): ponad 90% psów przeżywa ponad 4 lata po leczeniu chirurgicznym
• Mastocytoma II stopnia: 44-70% psów przeżywa ponad 4 lata
• Mastocytoma III stopnia lub wysokiego stopnia: mediana przeżycia wynosi 6-12 miesięcy

Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie znacząco poprawiają rokowanie. Psy z całkowicie usuniętymi guzami o niskim stopniu złośliwości mają szansę na całkowite wyleczenie.

Zapobieganie i kontrola po leczeniu

Nie ma skutecznych metod zapobiegania mastocytomie, jednak regularne badania kontrolne mogą pomóc we wczesnym wykryciu choroby:

• Właściciele powinni regularnie oglądać skórę psa, zwracając uwagę na wszelkie nowe zmiany
• Każda narośl na skórze powinna być zbadana przez lekarza weterynarii
• Psy po leczeniu mastocytomy powinny być regularnie kontrolowane (co 3-6 miesięcy)
• Badania kontrolne obejmują badanie fizykalne, USG jamy brzusznej i badania krwi

Szczególną czujność powinni zachować właściciele psów ras predysponowanych do mastocytomy. Warto również pamiętać, że u psów, które przeszły mastocytomę, istnieje zwiększone ryzyko pojawienia się nowych guzów w przyszłości.

Mastocytoma, choć jest poważnym schorzeniem, przy wczesnym wykryciu i odpowiednim leczeniu daje szanse na długie życie czworonoga. Kluczową rolę odgrywa świadomość właściciela i regularna kontrola stanu zdrowia psa. Współczesna medycyna weterynaryjna oferuje coraz skuteczniejsze metody diagnostyki i leczenia, dając nadzieję nawet w przypadkach zaawansowanej choroby.