Urazy ortopedyczne to jedne z najczęstszych problemów zdrowotnych, z którymi zmagają się psy. Niezależnie od wieku czy rasy, każdy czworonóg może doświadczyć kontuzji układu kostno-stawowego, która znacząco wpłynie na jego komfort życia i mobilność. Jako właściciele psów, powinniśmy nauczyć się rozpoznawać pierwsze sygnały problemów ortopedycznych, by móc szybko reagować. Wczesne rozpoznanie problemu i odpowiednia interwencja mogą zapobiec długotrwałym komplikacjom i chronicznym dolegliwościom bólowym u naszych pupili.

Najczęstsze urazy ortopedyczne u psów – jak je rozpoznać?

Pierwszym krokiem w pomocy psu z problemami ortopedycznymi jest umiejętność rozpoznania objawów. Choć niektóre urazy manifestują się w sposób oczywisty, inne mogą objawiać się subtelnie i łatwo je przeoczyć. Przyjrzyjmy się najczęstszym urazom ortopedycznym u psów oraz ich charakterystycznym objawom:

Zwichnięcie rzepki

Zwichnięcie rzepki (łac. luxatio patellae) to stan, w którym rzepka – mała kość w stawie kolanowym – wysuwa się ze swojego naturalnego położenia. Problem ten dotyka szczególnie małe rasy psów, takie jak chihuahua, yorkshire terrier czy mopsy, choć może wystąpić u każdego czworonoga.

Objawy zwichnięcia rzepki są różnorodne i zależą od stopnia zaawansowania problemu. Pies może okresowo unosić tylną łapę podczas biegu, wykonywać charakterystyczne „podskoki” lub nagle zacząć kuleć, by po chwili wrócić do normalnego chodu. W poważniejszych przypadkach może dojść do stałego kulenia i widocznej deformacji kończyny.

Warto wiedzieć, że zwichnięcie rzepki klasyfikuje się w czterostopniowej skali (od I do IV), gdzie stopień I oznacza łagodne, sporadyczne zwichnięcia, a stopień IV – trwałe przemieszczenie rzepki uniemożliwiające jej manualne repozycję.

Zerwanie więzadła krzyżowego

Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) to jeden z najczęstszych urazów ortopedycznych u psów średnich i dużych ras. Więzadło to stabilizuje staw kolanowy, a jego uszkodzenie powoduje niestabilność i ból.

Gdy pies zerwie więzadło krzyżowe, zazwyczaj nagle przestaje obciążać tylną łapę i wyraźnie kuleje. Charakterystycznym objawem jest również tzw. „siad królika” – pies wyciąga uszkodzoną kończynę do przodu podczas siedzenia, zamiast zginać ją pod sobą. Z czasem może dojść do zaniku mięśni uda i rozwoju zmian zwyrodnieniowych w stawie.

Złamania kości

Złamania to urazy, które najłatwiej zidentyfikować. Najczęściej są wynikiem wypadków komunikacyjnych, upadków z wysokości czy intensywnej aktywności fizycznej. Złamania mogą dotyczyć każdej kości, ale najczęściej obserwuje się je w obrębie kończyn.

Objawy złamania są zazwyczaj dramatyczne i obejmują:

• Ostrą, nagłą kulawizną z całkowitym brakiem obciążania kończyny
• Widoczną deformację lub nienaturalne ułożenie kończyny
• Obrzęk i bolesność w miejscu urazu
• Wycofanie się psa, skomlenie lub agresję przy próbie dotknięcia bolesnego miejsca

Dysplazja stawów

Dysplazja to wada rozwojowa stawów, najczęściej biodrowych lub łokciowych, która prowadzi do ich nieprawidłowego kształtowania się i przedwczesnego zwyrodnienia. Problem ten ma podłoże genetyczne, ale czynniki środowiskowe, takie jak niewłaściwe żywienie czy zbyt intensywny wysiłek w okresie wzrostu, mogą nasilić jego objawy.

Psy z dysplazją często wykazują niechęć do aktywności fizycznej, trudności we wstawaniu po odpoczynku, kołyszący chód lub tzw. „zajęczy skok” (jednoczesne przenoszenie obu tylnych kończyn). U młodych psów objawy mogą być subtelne i nasilać się z wiekiem, dlatego warto obserwować nawet drobne zmiany w sposobie poruszania się naszego pupila.

Diagnostyka urazów ortopedycznych

Podejrzewając uraz ortopedyczny u psa, kluczowe jest szybkie skonsultowanie się z lekarzem weterynarii. Profesjonalna diagnostyka obejmuje kilka etapów:

Badanie kliniczne

Lekarz weterynarii rozpoczyna diagnostykę od dokładnego wywiadu z właścicielem oraz badania klinicznego. Ocenia sposób poruszania się psa, przeprowadza testy na niestabilność stawów (np. test szufladowy przy podejrzeniu zerwania więzadła krzyżowego) oraz bada zakres ruchomości poszczególnych stawów. Ważnym elementem jest również palpacja, czyli badanie dotykiem, które pozwala wykryć obrzęki, bolesność czy nieprawidłową ruchomość kości.

Badania obrazowe

W diagnostyce urazów ortopedycznych kluczową rolę odgrywają zaawansowane badania obrazowe:

• Radiografia (RTG) – podstawowe badanie pozwalające ocenić strukturę kości, wykryć złamania, zwichnięcia czy zmiany zwyrodnieniowe
• Tomografia komputerowa (CT) – bardziej szczegółowe badanie, przydatne przy skomplikowanych złamaniach czy ocenie tkanek miękkich
• Rezonans magnetyczny (MRI) – najdokładniejsze badanie struktur miękkich, takich jak więzadła, ścięgna czy łękotki
• Artroskopia – małoinwazyjna procedura diagnostyczno-lecznicza, pozwalająca na bezpośrednią wizualizację wnętrza stawu

Wybór odpowiedniej metody diagnostycznej zależy od rodzaju podejrzewanego urazu, dostępności sprzętu oraz stanu ogólnego psa. Nie należy odkładać wizyty u weterynarza, gdy zauważymy, że nasz pies kuleje lub wykazuje inne objawy dyskomfortu podczas poruszania się – szybka diagnoza może uchronić go przed długotrwałym bólem i postępującymi zmianami zwyrodnieniowymi.

Metody leczenia najczęstszych urazów ortopedycznych

Leczenie urazów ortopedycznych u psów może przebiegać różnymi ścieżkami, w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania problemu. Współczesna weterynaria oferuje szereg skutecznych metod:

Leczenie zachowawcze

W przypadku mniej poważnych urazów, takich jak naciągnięcia mięśni, nadwyrężenia stawów czy łagodne zwichnięcia rzepki (I stopnia), często stosuje się leczenie zachowawcze. Obejmuje ono:

• Ograniczenie aktywności fizycznej psa
• Farmakoterapię przeciwbólową i przeciwzapalną
• Fizykoterapię (laseroterapia, magnetoterapia, ultradźwięki)
• Rehabilitację ruchową
• Suplementację wspierającą stawy (glukozamina, chondroityna, kwas hialuronowy)

Leczenie zachowawcze może być wystarczające w łagodnych przypadkach lub stanowić element przygotowania do zabiegu chirurgicznego. Nigdy nie należy podawać psu leków przeciwbólowych przeznaczonych dla ludzi bez konsultacji z weterynarzem – niektóre z nich (np. ibuprofen) mogą być dla psów toksyczne i prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Leczenie chirurgiczne

Poważniejsze urazy ortopedyczne często wymagają interwencji chirurgicznej. Operacja jest zazwyczaj konieczna w przypadkach:

Zwichnięcia rzepki II-IV stopnia – zabieg polega na pogłębieniu bruzdy rzepkowej, rekonstrukcji więzadeł stabilizujących rzepkę oraz ewentualnej korekcji osi kończyny. Koszt operacji zwichnięcia rzepki u psa waha się od 2000 do 5000 zł, w zależności od stopnia zaawansowania problemu i wybranej kliniki.

Zerwania więzadła krzyżowego – istnieje kilka technik operacyjnych, m.in. TPLO (Tibial Plateau Leveling Osteotomy), TTA (Tibial Tuberosity Advancement) czy metoda pozatoebkowa. Wybór metody zależy od wielkości psa, jego aktywności oraz preferencji chirurga.

Złamań kości – w zależności od rodzaju złamania stosuje się różne metody stabilizacji, takie jak płytki, śruby, gwoździe śródszpikowe czy stabilizatory zewnętrzne. Nowoczesne techniki operacyjne pozwalają na szybki powrót do sprawności nawet po skomplikowanych złamaniach.

Zaawansowanej dysplazji stawów – w przypadku dysplazji biodrowej może być konieczna całkowita wymiana stawu biodrowego, osteotomia miednicy lub inne zabiegi korygujące, które znacząco poprawiają komfort życia psa.

Pamiętaj, że po zabiegu chirurgicznym kluczowy jest okres rekonwalescencji i rehabilitacji, który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących ograniczenia aktywności i rehabilitacji jest niezbędne dla pełnego powrotu psa do sprawności.

Rehabilitacja i powrót do sprawności

Rehabilitacja stanowi integralną część leczenia urazów ortopedycznych u psów. Odpowiednio dobrane ćwiczenia i zabiegi fizykoterapeutyczne mogą znacząco przyspieszyć powrót do sprawności i zapobiec nawrotom problemu. Wiele klinik weterynaryjnych oferuje obecnie specjalistyczne programy rehabilitacyjne dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów.

Nowoczesna rehabilitacja weterynaryjna obejmuje szereg metod:

• Hydroterapię (ćwiczenia w wodzie, bieżnia wodna) – szczególnie skuteczną przy odbudowie masy mięśniowej bez obciążania stawów
• Masaże lecznicze – poprawiające ukrwienie i zmniejszające napięcie mięśniowe
• Ćwiczenia propriocepcji i równowagi – przywracające prawidłową koordynację ruchową
• Elektrostymulację mięśni – zapobiegającą zanikowi mięśni podczas unieruchomienia
• Terapię manualną – przywracającą prawidłowy zakres ruchu w stawach
• Akupunkturę – wspomagającą leczenie bólu i przyspieszającą regenerację

Plan rehabilitacji powinien być indywidualnie dostosowany do potrzeb psa, rodzaju urazu oraz etapu leczenia. W początkowym okresie po urazie lub zabiegu chirurgicznym, rehabilitacja koncentruje się na łagodzeniu bólu i obrzęku, by stopniowo przechodzić do ćwiczeń zwiększających zakres ruchomości stawów i siłę mięśniową. Regularne wizyty kontrolne u rehabilitanta pozwalają na bieżąco modyfikować program ćwiczeń w zależności od postępów w leczeniu.

Zapobieganie urazom ortopedycznym

Choć nie wszystkim urazom ortopedycznym można zapobiec, istnieje wiele działań, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia:

Kontrola wagi – nadwaga znacząco zwiększa obciążenie stawów i ryzyko urazów. Utrzymanie prawidłowej masy ciała psa jest jednym z najważniejszych czynników profilaktycznych. Nawet niewielka nadwaga może zwiększyć obciążenie stawów o kilkadziesiąt procent.

Odpowiednie żywienie – zbilansowana dieta, dostosowana do wieku, wielkości i aktywności psa, wspiera prawidłowy rozwój układu kostno-stawowego. Szczególnie ważne jest właściwe żywienie szczeniąt ras dużych, które są predysponowane do problemów ortopedycznych. Unikajmy przekarmiania szczeniąt i wybierajmy karmy dedykowane dla konkretnych grup wiekowych i wielkościowych.

Umiarkowana, regularna aktywność fizyczna – regularne spacery i zabawy utrzymują prawidłową masę mięśniową i kondycję stawów. Należy jednak unikać nagłych, intensywnych wysiłków, szczególnie u młodych, rosnących psów. Stopniowo zwiększajmy intensywność treningu, dając organizmowi czas na adaptację.

Odpowiednie podłoże do zabawy – twarde, śliskie powierzchnie zwiększają ryzyko urazów. Lepiej wybierać miękkie, naturalne podłoża, takie jak trawa czy piasek. Szczególnie ostrożnie należy wprowadzać aktywności na śliskich powierzchniach, takich jak parkiety czy płytki.

Regularne badania profilaktyczne – wczesne wykrycie predyspozycji do problemów ortopedycznych (np. dysplazji) pozwala na wdrożenie działań zapobiegawczych. Dla ras predysponowanych do problemów ortopedycznych warto rozważyć wykonanie badań przesiewowych już w młodym wieku.

Urazy ortopedyczne u psów to poważny problem, który może znacząco wpłynąć na jakość życia naszych czworonożnych przyjaciół. Kluczem do skutecznego leczenia jest wczesne rozpoznanie problemu, właściwa diagnostyka oraz kompleksowe podejście terapeutyczne, obejmujące zarówno leczenie przyczynowe, jak i rehabilitację. Jako odpowiedzialni opiekunowie, powinniśmy być wyczuleni na najmniejsze zmiany w sposobie poruszania się naszych psów i nie bagatelizować nawet okresowego kulenia czy niechęci do aktywności fizycznej. Pamiętajmy, że psy często ukrywają ból, a naszym zadaniem jest dostrzec subtelne sygnały dyskomfortu i zapewnić im odpowiednią pomoc.